Οι διαταραχές της ισορροπίας, όπως ο «ίλιγγος» και η «ζάλη», αποτελούν συχνά προβλήματα που απασχολούν πολλούς ασθενείς. Είναι σημαντικό, όμως, να κατανοηθεί ότι, ούτε ο «ίλιγγος», ούτε η «ζάλη» αποτελούν αυτοτελή νοσήματα, αλλά «συμπτώματα». Δηλαδή, όπως π.χ. ο βήχας μπορεί να εμφανίζεται σε πολλές και διαφορετικές ασθένειες, χωρίς να αποτελεί ασθένεια ο ίδιος, έτσι και η ζάλη ή ο ίλιγγος μπορούν να οφείλονται σε μια μεγάλη ποικιλία παθήσεων, όπως παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, παθήσεις του νευρικού συστήματος, αλλά και παθήσεις του λαβυρίνθου του αυτιού.
Η ζάλη είναι ένας όρος / σύμπτωμα που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα πάντα, από αίσθημα λιποθυμίας ή λιποθυμία έως και αίσθημα αδυναμίας ή αστάθειας και είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους λόγους για τους ενήλικες να επισκεφθούν τους γιατρούς τους.
Η πιο «ειδική» μορφή ζάλης που δημιουργεί την αίσθηση ότι, είτε ο ασθενής, είτε το περιβάλλον του περιστρέφονται ή κινούνται ονομάζεται ίλιγγος. Ο ίλιγγος, μάλιστα, αποτελεί δικαιολογημένα μια εξαιρετικά ενοχλητική και τρομακτική αίσθηση, με τον ασθενή να περνά στιγμές αγωνίας, καθώς νομίζει ότι στριφογυρίζει το ταβάνι ή ο ίδιος, ότι πέφτει, παραπατά ή περπατά «πάνω σε σύννεφο», δεν μπορεί να σταθεί όρθιος, έχει ναυτία, κάνει εμετό και νιώθει τρομαγμένος.
Ίλιγγος. Αιτίες
Ο ίλιγγος που αφορά την ωτορινολαρυγγολογία προκύπτει, συνήθως, από μια ξαφνική ή προσωρινή μεταβολή στη δραστηριότητα των οργάνων ισορροπίας στο εσωτερικό αυτί (αιθουσαίο σύστημα) ή στις συνδέσεις αυτών με τον εγκέφαλο. Αν θέλαμε να συνοψίσουμε αιτίες από το σύστημα του αυτιού που μπορούν να προκαλέσουν ίλιγγο, θα αναφέραμε:
- Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης (BPPV).
Προκαλεί έντονα, σύντομα επεισόδια ιλίγγου αμέσως μετά την αλλαγή στη θέση του κεφαλιού, συχνά όταν αλλάζουμε πλευρό πάνω στο κρεβάτι ή όταν σηκωνόμαστε το πρωί. Πρόκειται για το συχνότερο τύπο ιλίγγου και οφείλεται στη μετακίνηση κάποιων ειδικών κρύσταλλων (ωτολίθων), οι οποίοι βρίσκονται μέσα στο λαβύρινθο και είναι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση της ισορροπίας.
- Νόσος του Meniere.
Προκαλείται από την υπερβολική συσσώρευση υγρού (ύδρωπας) στο εσωτερικό αυτί. Χαρακτηρίζεται από αιφνίδια επεισόδια ιλίγγου που διαρκούν αρκετές ώρες, και συνοδεύονται από απώλεια ακοής με διακυμάνσεις, εμβοές (βουητό στο αυτί) και ένα αίσθημα πληρότητας στο αυτί.
- Λαβυρινθίτιδα ή Αιθουσαία νευρίτιδα.
Είναι οξεία φλεγμονή του λαβυρίνθου ή του αιθουσαίου νεύρου, η οποία προκαλεί ξαφνική έναρξη έντονου ιλίγγου. Ιώσεις σαν αυτές που προκαλούν τη γρίπη, είναι δυνατόν να προσβάλλουν το έσω αυτί και τις συνδέσεις του με τον εγκέφαλο (αιθουσαίο νεύρο), ενώ και μια μικροβιακή φλεγμονή που προέρχεται από μία μέση πυώδη ωτίτιδα, μπορεί να προκαλέσει πλήρη καταστροφή και των δύο λειτουργιών του ωτός, δηλ. της ακοής και της ισορροπίας.
- Ακουστικό νευρίνωμα.
Πρόκειται για καλοήθη όγκο του αιθουσαίου νεύρου, το οποίο συνδέει το εσωτερικό αυτί με τον εγκέφαλο. Τα συμπτώματα ενός ακουστικού νευρώματος περιλαμβάνουν απώλεια ακοής και εμβοές στη μία πλευρά, ενώ μπορεί να συνοδεύεται από ζάλη.
Όπως ειπώθηκε, όμως, μία σειρά άλλων διαταραχών μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα ζάλης ή ιλίγγου. Οι διαταραχές αυτές εμπλέκουν διάφορα συστήματα, με κυριότερα το νευρικό σύστημα και το κυκλοφορικό. Τέτοια παραδείγματα είναι η αιθουσαία ημικρανία, η πτώση της αρτηριακής πίεσης (ορθοστατική υπόταση), διάφορα φάρμακα, νευρολογικές παθήσεις, υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του καρδιακού μυός (μυοκαρδιοπάθεια), ένας μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός (αρρυθμία), διαταραχές της όρασης, προβλήματα αρθρώσεων και μυών (μυϊκή αδυναμία και οστεοαρθρίτιδα), αγχώδεις διαταραχές, αναιμία, υπερθέρμανση ή αφυδάτωση και πολλά άλλα.
Ίλιγγος. Διάγνωση
Η διάγνωση του ιλίγγου περιλαμβάνει απαραίτητα και εκτίμηση από ειδικό Ωτορινολαρυγγολόγο.
Σε αυτήν λαμβάνεται ένα λεπτομερές ιστορικό, όπου διευκρινίζονται η φύση, η έναρξη και η διάρκεια των συμπτωμάτων, καθώς και άλλες πιθανές κλινικές εκδηλώσεις που τα συνοδεύουν.
Ο ασθενής θα υποβάλλεται σε κάποιες απλές δοκιμασίες, με τις οποίες αξιολογείται η ισορροπία του, ενώ με τον έλεγχο για παρουσία νυσταγμού, ο γιατρός ελέγxει τα μάτια για συγκεκριμένες περιοδικές κινήσεις τους, οι οποίες φανερώνουν την παρουσία ιλίγγου.
Ο έλεγχος ακοής με ακοόγραμμα, τυμπανόγραμμα και ακουστικά αντανακλαστικά είναι απαραίτητος, ενώ ανάλογα με τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης και του ακοολογικού ελέγχου, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει κάποιο απεικονιστικό έλεγχο.
Δεδομένου ότι οι πληροφορίες που θα χρειαστούν είναι πολλές, είναι μια καλή ιδέα να είστε καλά προετοιμασμένοι για το ραντεβού σας. Να είστε έτοιμοι να περιγράψετε τη ζάλη σας με συγκεκριμένους όρους. Όταν έχετε ένα επεισόδιο ζάλης, νιώθετε σαν το δωμάτιο να περιστρέφεται, ή σαν να γυρίζετε εσείς στο δωμάτιο; Αισθάνεστε ότι θα μπορούσατε να λιποθυμήσετε; Η περιγραφή που θα δώσετε για αυτά τα συμπτώματα είναι ζωτικής σημασίας για να βοηθήσει το γιατρό σας να κάνει μια διάγνωση. Καταγράψτε οποιαδήποτε άλλα προβλήματα υγείας ή συμπτώματα έχετε, περιλαμβανομένων εκείνων που μπορεί να φαίνονται άσχετα με ζαλάδες. Για παράδειγμα, εάν έχετε αισθανθεί κατάθλιψη ή άγχος πρόσφατα, αυτό είναι σημαντική πληροφορία για το γιατρό σας. Κάντε μια λίστα με όλα τα συνταγογραφούμενα φάρμακα και βιταμίνες ή συμπληρώματα που παίρνετε. Γράψτε τις ερωτήσεις για να ρωτήσετε το γιατρό σας.
Ίλιγγος. Αντιμετώπιση
Όσον αφορά την αντιμετώπιση του ιλίγγου, το γενικό αξίωμα είναι ότι αυτή εξαρτάται από το αίτιο που τον προκαλεί.
Για παράδειγμα, στον Καλοήθη Παροξυσμικό Ίλιγγο Θέσης η θεραπεία επιτυγχάνεται με ειδικές ασκήσεις που ονομάζονται χειρισμοί Epley. Η συγκεκριμένη πάθηση δεν χρειάζεται καμία φαρμακευτική αγωγή.
Αντίθετα, άλλες παθήσεις, όπως η αιθουσαία νευρίτιδα ή η νόσος Meniere, θα χρειαστούν μετά τη διάγνωση τους την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Σε ειδικές, μάλιστα, περιπτώσεις ίσως να χρειαστεί και η έγχυση των φαρμάκων με απευθείας ένεση διά της τυμπανικής μεμβράνης στο αυτί.
Σε γενικές γραμμές, η αντιμετώπιση συχνά μπορεί να περιλαμβάνει οδηγίες για ξεκούραση στο κρεβάτι.
Άμεσα σε επεισόδιο ιλίγγου προσπαθούμε να βρούμε μια θέση στην οποία είναι πιο ανεκτός ο ίλιγγος, σβήνουμε τα φώτα και τις πηγές θορύβου (τηλεόραση, μουσική) και ζητάμε βοήθεια, προκειμένου να μας μεταφέρουν σε εφημερεύον νοσοκομείο ή σε έναν ειδικό Ωτορινολαρυγγολόγο. Μη φάτε και μην πιείτε τίποτα, διότι θα νιώσετε ακόμα χειρότερα και μπορεί να κάνετε εμετό.
Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία του ιλίγγου είναι εξατομικευμένη και προσαρμόζεται ανάλογα με το πρόβλημα, την ηλικία του ασθενούς, τις δυνατότητές του και τη φυσική του κατάσταση, υπό την καθοδήγηση του εξειδικευμένου ιατρού.