Στη σύγχρονη εποχή της επικοινωνίας, η φωνή παίζει ένα εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην ποιότητα της ζωής μας και οι διαταραχές της καθίστανται πολύ ενοχλητικές, ενώ, όχι σπάνια, είναι δυνατόν να αντανακλούν πολύ σοβαρά προβλήματα ή και κακοήθειες.

Όργανο της φωνής είναι ο λάρυγγας, που βρίσκεται στη συνέχεια του φάρυγγα, ακριβώς στο κέντρο του τραχήλου, και είναι ορατό σαν μήλο του Αδάμ στους άνδρες. Ο λάρυγγας εξυπηρετεί την αναπνευστική λειτουργία, καθώς είναι το όργανο διά μέσω του οποίου περνά ο αέρας για να φτάσει στους πνεύμονες. Ταυτόχρονα εξυπηρετεί όμως και τη φωνητική λειτουργία, καθώς μέσω των φωνητικών χορδών, παράγει τη βασική φώνηση, η οποία μέσω του φάρυγγα, της στοματικής και ρινικής κοιλότητας μετατρέπεται σε ομιλία.

Η φυσιολογική φωνή έχει ευχάριστη χροιά, το ύψος της είναι ανάλογο του φύλου και της ηλικίας, η έντασή της δεν παρουσιάζει έντονες αυξομειώσεις και έχει πλαστικότητα, που της επιτρέπει να εκφράζει τα αισθήματα μας ανάλογα με την περίσταση.

Τα συνήθη συμπτώματα που δηλώνουν πως υπάρχει κάποια διαταραχή στην ομαλή λειτουργία του λάρυγγα είναι τα ακόλουθα:

• βραχνάδα στη φωνή
• ξηρός και επίμονος βήχας
• αδύναμη φωνή
• αίσθηση ύπαρξης “κόμπου” στο λαιμό
• άτυπος πόνος στη διάρκεια ομιλίας
• δύσπνοια
• δυσκολία κατά την κατάποση
• κακοσμία
• αιμόπτυση (σε προχωρημένα στάδια κακοήθειας)

Διαταραχή της φωνής. Γιατί;

Οι αιτίες που είναι δυνατόν να προκαλέσουν διαταραχές της φώνησης, είναι ποικίλες και κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη. Ωστόσο, γενικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε

• τις φλεγμονές που αφορούν το λάρυγγα.

Οι φλεγμονές του λάρυγγα ονομάζονται λαρυγγίτιδες και χαρακτηρίζονται ως οξείες ή χρόνιες, ανάλογα με τα συμπτώματα που παρουσιάζουν και το χρονικό διάστημα που διαρκούν.

• τις καλοήθεις παθήσεις του λάρυγγα.

Σε αυτές ανήκουν παθήσεις όπως ο πολύποδας στις φωνητικές χορδές, το οίδημα Reinke, τα οζίδια στις φωνητικές χορδές (γνωστά ως κομβία), οι κύστεις φωνητικών χορδών, λαρυγγική θηλωμάτωση, το κοκκίωμα φωνητικών χορδών κ.λπ.

• τις διαταραχές κινητικότητας του λάρυγγα με ή χωρίς υποκείμενες νευρολογικές παθήσεις.

Πρόκειται για λειτουργικές διαταραχές με συχνότερες τη σπασμωδική ή σπαστική δυσφωνία, την ιδιοπαθή παράλυση της φωνητικής χορδής, αλλά και διαταραχές στα πλαίσια νευρολογικών παθήσεων είτε κεντρικών (πχ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Parkinson) είτε περιφερικών (βλάβη του άνω ή κάτω λαρυγγικού νεύρου λόγω τραύματος ύστερα από αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα ή λόγω όγκων κτλ.)

• τις συστηματικές ή συγγενείς παθήσεις.

Όπως παθήσεις του ενδοκρινικού συστήματος, ανοσολογικές διαταραχές και συγγενείς παθήσεις (π.χ. λαρυγγομαλακία, συγγενή κύστη και αιμαγγείωμα του λάρυγγα κ.λπ.).

• τη λαρυγγοφαρυγγική Παλινδρόμηση (LPRD).

Η αναγωγή του όξινου γαστρικού υγρού του στομάχου στον λαιμό μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία συμπτωμάτων στον λάρυγγα. Βραχνάδα (χρόνια ή περιοδική), προβλήματα κατάποσης, αίσθημα ‘κόμπου’ ή ‘πόνου’ ή ‘κολλημένου φλέγματος’ στο λαιμό είναι συνηθισμένα συμπτώματα ερεθισμού από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ).

Ιδιαίτερη μνεία, όμως, πρέπει να γίνει στην περίπτωση της λαρυγγικής κακοήθειας. Ο καρκίνος του λάρυγγα είναι ο πιο συχνός καρκίνος κεφαλής και τραχήλου και κατά κύριο λόγο οφείλεται στο κάπνισμα και στην κατάχρηση αλκοόλ. Σαν πρώτο, και πολλές φορές μοναδικό του σύμπτωμα, έχει τη βραχνάδα και αλλοίωση της φωνής. Αν και στο άκουσμα της λέξης και μόνο προκαλείται δικαιολογημένος φόβος, μια λαρυγγική κακοήθεια μπορεί να κυμαίνεται από μια προκαρκινωματώδη βλάβη, όπως οι ήπιες δυσπλασίες, και να φτάσει, αν παραμεληθεί, έως και βαριές περιπτώσεις με πολύ χαμηλά ποσοστά επιβίωσης.

Στην πλειοψηφία, όμως, των περιπτώσεων ο καρκίνος του λάρυγγα, εάν διαγνωσθεί σε αρχικό στάδιο, είναι ιάσιμος.

Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντικό κάθε βραχνάδα που επιμένει άνω των 3 εβδομάδων να διερευνάται από ωτορινολαρυγγολόγο.

Βραχνάδα και κακή φωνή. Διάγνωση

Η διάγνωση πρέπει να περιλαμβάνει ένα λεπτομερές ιστορικό, που, εκτός των άλλων, θα περιλαμβάνει και ερωτήσεις για τον τρόπο ζωής του ασθενούς και τις συνήθειες του. Το κάπνισμα, η κατανάλωση υγρών, καφέ και αλκοόλης, το ιστορικό ρινικών αλλεργιών, γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ή ρινοκολπίτιδος πρέπει να σημειώνονται με λεπτομέρεια. Το επάγγελμα ενός ασθενή είναι επίσης καθοριστικό.

Η έναρξη, η διάρκεια και η πρόοδος κάθε διαταραχής της φωνής πρέπει να εκτιμάται. Τυχόν προηγούμενη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, τραυματισμός της φωνής ή ενδοτραχειακή διασωλήνωση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Ομοίως, μια προοδευτική επίμονη δυσφωνία σε καπνιστή εγείρει την πιθανότητα μιας κακοήθους νόσου, η οποία πρέπει πάντα να αποκλειστεί.

Η κλινική εξέταση πρέπει να περιλαμβάνει μια πλήρη εξέταση της μύτης, του αυτιού και του τραχήλου, συμπεριλαμβανομένης εξέτασης των φωνητικών χορδών με άκαμπτο ή εύκαμπτο ενδοσκόπιο και καταγραφή της εξέτασης σε βίντεο.

Μετά την αρχική αξιολόγηση του ασθενούς πρέπει να ληφθεί απόφαση ποιες άλλες εξετάσεις πρέπει να γίνουν. Σ’ αυτές μπορεί να περιληφθούν η λειτουργική ενδοσκοπική αξιολόγηση της κατάποσης, αξονικές τομογραφίες τραχήλου και θώρακα, μαγνητικές τομογραφίες κ.λπ.

Σε κάθε περίπτωση, είναι κρίσιμο να υπενθυμίσουμε ότι κάθε βραχνάδα που διαρκεί περισσότερο από 2-3 εβδομάδες (ή 15-30 ημέρες) θα πρέπει οπωσδήποτε να ελέγχεται από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο.

Διαταραχές φωνής και θεραπεία

Σε πολλές περιπτώσεις η βραχνάδα μπορεί να αντιμετωπιστεί με την τροποποίηση της χρήσης της φωνής και οδηγίες για τον τρόπο ζωής.

Έτσι, είναι σημαντικό να μην προσπαθούμε να μιλάμε πιο δυνατά όταν ήμαστε σε θορυβώδη περιβάλλοντα, να μιλάμε για πολλή ώρα ή να μιλάμε ή να τραγουδάμε συνέχεια στα όρια της φωνητικής μας κλίμακας. Εξίσου, όμως, πρέπει να αποφεύγεται και το ψιθύρισμα, ιδιαίτερα εάν η φωνή είναι βραχνή ή «χάνεται» κατά τη διάρκεια της ομιλίας, καθώς το ψιθύρισμα είναι περισσότερο επιβλαβές από τη ομιλία.

Αυτονόητη είναι η διακοπή του καπνίσματος, αλλά και η θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, ενώ η αποφυγή εισπνοής μολυσμένου αέρα σε χώρους με σκόνη βοηθά επίσης.

Τέλος, καλό είναι να αποφεύγουμε το «καθάρισμα του λαιμού» βήχοντας. Οι απόπειρες καθαρισμού του λαιμού, λόγω της παρουσία βλέννας ή λόγω συνήθειας, προκαλεί τραυματισμό στις φωνητικές χορδές.

Ωστόσο, συγκεκριμένες λαρυγγικές παθολογίες, είτε καλοήθεις (πολύποδες, κοκκιώματα, οίδημα Reinke, κύστεις, θηλώματα κ.λπ.) είτε και κακοήθεις ή προκαρκινικές (λευκοπλακία, ερυθροπλακία, δυσπλασίες, καρκινώματα in situ, κακοήθειες) θα πρέπει να αντιμετωπίζονται χειρουργικά.