Αμυγδαλές & κρεατάκια. Τι είναι;

Ένα εξαιρετικά συχνό αντικείμενο της παιδοωτορινολαρυγγολογίας είναι και η υπερτροφία παρίσθμιων αμυγδαλών και/ή αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια) στα παιδιά. Οι παρίσθμιες αμυγδαλές είναι μάζες λεμφικού ιστού, που βρίσκονται στα «πλάγια» τοιχώματα του στοματοφάρυγγα, μέσα σε δυο «κουρτίνες», οι οποίες ονομάζονται παρίσθμιες καμάρες και είναι εύκολα ορατές, εάν ανοίξουμε το στόμα. Αντίθετα, τα «κρεατάκια» ή σωστότερα αδενοειδείς εκβλαστήσεις είναι, επίσης, λεμφικός ιστός, που βρίσκεται στο πίσω μέρος της μύτης, στη περιοχή που ιατρικά ονομάζεται ρινοφάρυγγας.

Τα δύο αυτά «αθροίσματα» λεμφικού ιστού δεν είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους, αλλά, ουσιαστικά, τμήματα του ίδιου συνεχούς «οργάνου» λεμφικού ιστού, που ονομάζεται δακτύλιος Waldayer.

Αμυγδαλές & κρεατάκια. Άχρηστα ή χρήσιμα;

Σε αντίθεση με ευρέως διαδεδομένους μύθους, ο λεμφικός ιστός τόσο των παρίσθμιων αμυγδαλών όσο και των αδενοειδών εκβλαστήσεων δεν είναι ούτε «άχρηστος», ούτε «περιττός» και άρα η αφαίρεση του δεν είναι μια υπόθεση «διαδικαστική» ή «ρουτίνας». Ο ρόλος του είναι η παροχή άμυνας στον οργανισμό. Λειτουργώντας ως ένα φίλτρο εξωγενών παραγόντων, καθώς είναι «στρατηγικά» τοποθετημένα στην είσοδο των αεροφόρων οδών, αναγνωρίζουν τα διάφορα μικρόβια και τους ιούς και ωθούν τον οργανισμό στην παραγωγή αντισωμάτων έναντι αυτών, ενεργοποιώντας, έτσι, συνολικά την άμυνα του οργανισμού. Ωστόσο, το γεγονός αυτό πυροδοτεί έναν άλλο εξίσου διαστρεβλωμένο μύθο, ότι η αφαίρεση των παρίσθμιων αμυγδαλών, όσο και των αδενοειδών εκβλαστήσεων, δεν θα πρέπει να γίνεται ποτέ, καθώς αυτό «..κάνει τα παιδιά να αρρωσταίνουν..». Η αλήθεια είναι ότι ο αμυντικός ρόλος του λεμφικού αυτού ιστού είναι εξαιρετικά σημαντικός μέχρι την ηλικία των τριών (3) ετών και όσο περνούν τα χρόνια εξασθενίζει. Μάλιστα μετά την ηλικία των 6-7 ετών περίπου, ο οργανισμός καταπολεμά πλέον τα μικρόβια χωρίς καμία βοήθεια από το λεμφικό ιστό του δακτυλίου του Waldayer και για αυτό το λόγο φυσιολογικά αυτός αρχίζει να συρρικνώνεται και πολλές φορές σχεδόν εξαφανίζεται.

Αμυγδαλές & κρεατάκια. Πότε τα βγάζουμε και πότε όχι;

Από το παραπάνω είναι φανερό ότι απλά η ύπαρξη «μεγάλων» αμυγδαλών (υπερτροφικών όπως τις ονομάζουμε) δεν αποτελεί από μόνη της  λόγο για αφαίρεση. Το πότε ένα παιδί πρέπει να υποστεί αμυγδαλεκτομή (αφαίρεση των αμυγδαλών) και/ή αδενοειδεκτομή (αφαίρεση στα κρεατάκια) είναι ένα πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό ζήτημα. Υπάρχουν, φυσικά, λεπτομερείς αλγόριθμοι και ενδείξεις από επιστημονικούς θεσμούς με τεράστιο κύρος όπως η Αμερικάνικη Ακαδημία Ωτορινολαρυγγολογίας (American Academy of Otorhinolaryngology) ή το Ινστιτούτο Υγείας στη Μεγάλη Βρετανία (NICE – The National Institute for Health and Care Excellence) (link1, link2, link3) οι οποίοι βασίζονται σε ένα τεράστιο όγκο αναμφισβήτητων δεδομένων και πρέπει σαφώς να ακολουθούνται από όλους του Ωτορινολαρυγγολόγους. Ωστόσο, το σημαντικό είναι πώς αυτοί εφαρμόζονται και εξειδικεύονται στον κάθε μικρό ασθενή.

Γενικά, το απαράβατο αξίωμα που ακολουθείται πάντα είναι ότι, τα κρεατάκια και οι αμυγδαλές πρέπει να αφαιρούνται όταν τα προβλήματα και οι επιπλοκές που προκαλούν είναι περισσότερα ή σημαντικότερα από το όφελος της διατήρησης τους. Σε γενικές γραμμές, είναι ευρέως γνωστό ότι προβλήματα που συνδέονται με τις αμυγδαλές  και τα κρεατάκια και δικαιολογούν την αφαίρεσή τους είναι:

• Επαναλαμβάνομενες λοιμώξεις (αμυγδαλίτιδες ή αδενοειδίτιδες/πυώδεις ρινίτιδες) πάνω από συγκεκριμένα όρια
• Περιαμυγδαλικά αποστήματα
• Χρόνια αμυγδαλίτιδα ή χρόνια αδενοειδίτιδα
• Υγρό στα αυτιά (Χρόνια Εκκριτική ωτίτιδα), που παραμένει πάνω από 3 τουλάχιστον μήνες και προκαλεί βαρηκοΐα
• Αποφρακτικά φαινόμενα στον ύπνο, με σημαντικότερο τις υπνικές άπνοιες και το ροχαλητό
• Ορθοδοντικά προβλήματα

Κάποια από αυτά τα προβλήματα μπορεί να έχουν εξαιρετικά σημαντικές γενικότερες επιπτώσεις στην υγεία του παιδιού, όπως διαταραχή διάσπασης προσοχής, κακή σχολική επίδοση, μειωμένη ανάπτυξη (loss of thrive), ακόμη και καρδιαγγειακές επιπτώσεις.

Αμυγδαλές & κρεατάκια. Internet και κακές συμβουλές

Μια απλή περιήγηση στο διαδίκτυο θα αναδείξει εκατοντάδες «οδηγίες», «αλγορίθμους», «ενδείξεις» όσον αφορά το ποια παιδιά πρέπει να υποβληθούν σε αφαίρεση στις αμυγδαλές και τα κρεατάκια και πότε. Οι πληροφορίες αυτές περιέχονται τις περισσότερες φορές σε εκλαϊκευμένα άρθρα στον τύπο ή σε σύντομες διαφημιστικές καταχωρήσεις επαγγελματιών υγείας ή κλινικών, και αν και ίσως καλής πρόθεσης, συχνά, είτε λόγω του περιορισμένου χώρου, είτε λόγω της προσπάθειας να επικοινωνήσουν απλουστευτικά, ώστε να γίνουν κατανοητά, αντί να συμβάλλουν στην ενημέρωση, μπερδεύουν, πανικοβάλλουν ή, ακόμη χειρότερα, δημιουργούν λανθασμένες «εκτιμήσεις» και συμβάλλουν στη διαιώνιση μύθων, συχνά με πολύ άσχημα αποτελέσματα για την υγεία του μικρού ασθενή, αλλά και για τη ψυχολογία του γονιού.

Για το λόγο αυτό, η αναφορά σε συμπτώματα και οδηγίες από το διαδίκτυο πρέπει να είναι πολύ περιορισμένη (και για αυτό δεν επεκτείνεται αναλυτικότερα και στο παρόν ενημερωτικό κείμενο) και να γίνεται πάντα σαφές ότι το ατομικό ιστορικό και η κλινική εκτίμηση από τον Ωτορινολαρυγγολόγο είναι αναντικατάστατες.

Η απόφαση ένα παιδί να οδηγηθεί στο χειρουργείο δεν είναι αποτέλεσμα τυποποιημένων «συνταγών», αλλά λαμβάνεται εντελώς εξατομικευμένα για τον κάθε μικρό ασθενή ξεχωριστά, μετά από συνυπολογισμό όλων των παραγόντων. Ακόμη, πρέπει να γίνει σαφές ότι, η όποια απόφαση, πρέπει, απολύτως απαραίτητα, να λαμβάνεται μετά από ένα διάστημα παρακολούθησης του παιδιού από τον Ωτορινολαρυγγολόγο, ώστε αφενός να διαπιστώνεται με λεπτομέρεια η κλινική πορεία της κατάστασης και αφετέρου η αποτελεσματικότητα άλλων εναλλακτικών (πχ φαρμακευτικής αγωγής), πριν αποφασιστεί μια χειρουργική επέμβαση.

Με απλούστερα λόγια, η απόφαση, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, δε λαμβάνεται μετά από εκτίμηση μιας «φωτογραφίας», μιας στιγμής, δηλαδή, την πρώτη κιόλας φορά που θα δούμε ένα παιδί,  αλλά με την εκτίμηση της πορείας, δηλαδή μιας «κινηματογραφικής ταινίας», που θα μας δείξει πως εξελίσσεται η κατάσταση, και αφού σιγουρευτούμε ότι έχουμε δοκιμάσει κάθε άλλο θεραπευτικό τρόπο.

Όταν αποφασιστεί ότι η ενδεδειγμένη λύση είναι η επέμβαση, τότε προβαίνουμε σε αμυγδαλεκτομή και/ή αδενοτομή, επεμβάσεις που πλέον έχουν απλουστευτεί, χάρι στη σύγχρονη τεχνολογία, όπως η τεχνολογία Coblation.