Οι ρινικές κόγχες είναι δομές του πλάγιου (δηλαδή προς τα έξω) τοιχώματος της μύτης, που έχουν μακρόστενο σχήμα και ιδιαίτερη κατασκευή. Οι ρινικές κόγχες είναι τρεις σε κάθε πλευρά και ανάλογα με τη θέση τους ονομάζονται άνω, μέση και κάτω ρινική κόγχη (ή κόγχες αριστερά και δεξιά). Από αυτές οι κλινικά πιο σημαντικές είναι οι κάτω ρινικές κόγχες.
Οι κάτω ρινικές κόγχες αποτελούνται, θα λέγαμε, από τρία στρώματα στην κατασκευή τους. Προς τα έσω είναι φτιαγμένες από οστό, πάνω από αυτό υπάρχουν σωληνώδεις σχηματισμοί που μπορούν να γεμίζουν αίμα (φλεβικοί κόλποι) και πάνω από αυτούς υπάρχει βλεννογόνος, όπως και στην υπόλοιπη μύτη (το κόκκινο χρώμα που βλέπουμε μέσα στη μύτη μας).
Από τα τμήματα από τα οποία είναι κατασκευασμένη η κάθε ρινική κόγχη, το πιο σημαντικό είναι ο εξωτερικός βλεννογόνος. Με αυτόν έρχεται σε επαφή ο αέρας που περνά μέσα από τη μύτη και η επαφή του τον θερμαίνει, τον καθαρίζει από σκόνες και αλλεργιογόνα και τον φιλτράρει, ενώ, παράλληλα, τον υγραίνει με τις εκκρίσεις που έχει.
Οι ρινικές κόγχες είναι, λοιπόν, ανατομικοί σχηματισμοί ζωτικής σημασίας για τη σωστή ρινική αναπνοή. Η παρουσία μάλιστα των φλεβωδών κόλπων εξασφαλίζει ότι το μέγεθος των ρινικών κογχών μεγαλώνει και μικραίνει ανάλογα με εξωτερικούς παράγοντες, γεμίζοντας και αδειάζοντας με αίμα. Έτσι, εάν π.χ. μπούμε σε ένα χώρο με ξηρή ατμόσφαιρα ή σκόνες, οι κόγχες θα γεμίσουν αίμα και θα μεγαλώσουν, ώστε ο αέρας που περνάει από τη μύτη να έρθει σε επαφή με μεγαλύτερη επιφάνεια βλεννογόνου και να υγρανθεί ή να καθαριστεί καλύτερα. Αυτές οι αυξήσεις και μειώσεις του μεγέθους των ρινικών κογχών γίνονται με ένα προσεκτικά υπολογισμένο και συμμετρικό τρόπο, ώστε αφενός να μένει ικανοποιητικός χώρος στη μύτη για μια επαρκή ρινική αναπνοή, αφετέρου η ποιότητα του αέρα που εισέρχεται να είναι η καλύτερη δυνατή, με βάση, κάθε φορά, τις εξωτερικές συνθήκες που μεταβάλλονται.
Σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις, λόγω διαφόρων αιτιών, ο προσεκτικά λεπτός και υπολογισμένος τρόπος αυξομείωσης του μεγέθους των ρινικών κογχών είναι δυνατόν να καταστραφεί. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, οι κόγχες να αυξάνονται ασύμμετρα και υπερβολικά ή ακόμη χειρότερα να υπερτρέφονται και να μένουν μόνιμα διογκωμένες. Παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν υπερτροφία των ρινικών κογχών είναι πολλοί, εκ των οποίων οι πιο συνηθισμένοι είναι:
- οι ρινικές αλλεργίες
Η αλλεργική ρινίτιδα στα πλαίσια του ρινικού οιδήματος που προκαλεί λόγω της αλλεργικής αντίδρασης, προκαλεί και ανώμαλο φούσκωμα και μακροχρόνια υπερτροφία των ρινικών κογχών
- οι λοιμώδεις ρινίτιδες και χρόνιες ρινοκολπίτιδες (ιγμορίτιδα)
Από ένα απλό κρυολόγημα έως και μια χρόνια ρινίτιδα, οι φλεγμονές της μύτης προκαλούν υπερτροφία και στις κάτω ρινικές κόγχες
- η αγγειοκινητική ρινίτιδα
Πρόκειται για διαταραχή του νευρικού τρόπου με τον οποίο ρυθμίζεται η ροή του αίματος στα αγγεία των ρινικών κογχών, με αποτέλεσμα αυτές να διογκώνονται ανώμαλα και να υπερτρέφονται
- η φαρμακευτική ρινίτιδα
Η κατάχρηση αποσυμφορητικών φαρμάκων για διάστημα μεγαλύτερο του επιτρεπτού οδηγεί σε υπερτροφία των ρινικών κογχών
- ορμονολογικοί παράγοντες
Χαρακτηριστική είναι η ρινίτιδα της κύησης που χαρακτηρίζεται από υπερτροφία των ρινικών κογχών
- περιβαλλοντικοί παράγοντες
Ο καπνός του τσιγάρου στους καπνιστές και η συχνή έκθεση σε διάφορα εισπνεόμενα χημικά, όπως μπογιές ή καθαριστικά, είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε υπερτροφία των κάτω ρινικών κογχών
- το στραβό (σκολιωτικό) ρινικό διάφραγμα
Συνήθως, η κόγχη που βρίσκεται από την αντίθετη μεριά από αυτήν που κλείνει το στραβό διάφραγμα υπερτρέφεται αντανακλαστικά για να γεμίσει το χώρο. Για αυτό και σχεδόν σε κάθε επέμβαση για ευθειασμό ενός στραβού ρινικού διαφράγματος αντιμετωπίζεται και η υπερτροφία των ρινικών κογχών
Ανεξάρτητα, πάντως, από την αιτιολογία, η υπερτροφία των ρινικών κογχών προκαλεί πολύ ενοχλητικά συμπτώματα στον ασθενή. Το υπερβολικό μέγεθος των ρινικών κογχών έχει σαν συνέπεια αυτές να κλείνουν τη ρινική δίοδο με αποτέλεσμα τη κακή ρινική αναπνοή.
Η ρινική συμφόρηση μπορεί να αφορά το ένα ρουθούνι ή και τα δύο μαζί, ή να εναλλάσσεται ανάμεσα στα δύο ρουθούνια (να μεταφέρεται από το ένα στο άλλο και μάλιστα πολλές φορές την ημέρα).
Πολλοί ασθενείς, μάλιστα, αναφέρουν ότι νιώθουν τη μύτη τους “κλειστή”, όταν ξαπλώνουν, καθώς σ’ αυτή τη θέση συλλέγεται περισσότερο αίμα στις ρινικές κόγχες. Ομοίως, κάποιοι παρατηρούν ότι η μύτη τους κλείνει πολύ χειρότερα με τις αλλαγές θερμοκρασίας, τη σκόνη κ.λπ.
Το μόνιμο αυτό μπούκωμα είναι βασανιστικό για τους ασθενείς, ενώ η συνολικά κακή ρινική λειτουργία προδιαθέτει και στην εμφάνιση άλλων παθήσεων, όπως οι χρόνιες ρινοκολπιτιδες (ιγμορίτιδες), οι συχνές ρινικές λοιμώξεις, η εμφάνιση ρινικών πολυπόδων κ.λπ.
Στις περιπτώσεις που οι ασθενείς υποφέρουν από ρινική απόφραξη, λόγω της υπερτροφίας των κάτω ρινικών κογχών, είναι απαραίτητο να μειώσουμε τον όγκο των ρινικών κογχών, χωρίς να παραβλάψουμε, όμως, τη λειτουργία του βλεννογόνου τους, που, όπως ειπώθηκε, είναι ζωτική για τη σωστή λειτουργία της μύτης. Αυτό επιτυγχάνεται με την συρρίκνωση των ρινικών κογχών (κογχοπηξία) με τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων.